महाभारताची थोडक्यात माहिती
महाभारत हे भारतातील एक प्राचीन संस्कृत काव्यग्रंथ असून, हिंदू धर्मातील अत्यंत पवित्र ग्रंथांपैकी एक मानले
जाते. युद्धाच्या समाप्तीनंतर कौरव-पांडवांचे पितामह कृष्णद्वापायन व्यासमुनी यांनी तीन वर्ष ग्रंथलेखनाची
तपश्चर्या करीत ही युद्धकथा लिहून पूर्ण केली. व्यास मुनींनी श्लोक रचून ती कथा गणपतीला सांगितली आणि
गणपती देवाने लिहून पुरी केली. या ग्रंथाला जय, भारत आणि महाभारत असे तीन नावे ग्रंथातच आढळतात.
या ग्रंथाला जयदीप असेही म्हटले जाते. महर्षी व्यास यांनी महाभारताची रचना केली आहे, असे मानले जाते.
महाभारत हा ग्रंथ भारताच्या धर्मिक, तात्विक तसेच पौराणिक महाकाव्या पैकी एक आहे. जागतिक साहित्यातील
महत्वाचा ग्रंथ असलेल्या महाभारताचा भारतीय संस्कृतीवरचा ठसा न मिटणारा आहे. महाभारतात
एकलाखाहूनही अधिक श्लोक असून हा ग्रंथ महाकाव्ये ग्रीक यांच्या एकत्रित आकाराच्याही सात पट मोठा आहे.
महाभारत हा स्मृतींच्या इतिहास श्रेणी मध्ये येतो. त्याला भारत असेही म्हणतात. महाभारत हा ग्रंथ जगामध्ये सर्वात
मोठा काव्य ग्रंथ आहे, तसेच जगातील साहित्यिक ग्रंथ आणि महाकाव्य हिंदू धर्माच्या मुख्य ग्रंथापैकी एक आहे.
हा ग्रंथ हिंदू धर्मातील पाचवा वेद मानला जातो.
कथासार :
महाभारत हे महाकाव्य असून ते कुणाचे चरित्र नाही. महाभारताच्या कथेत मुख्यत्वे कौरव आणि पांडव यांच्या
साम्राज्यात असलेल्या भारतवर्षाचा उल्लेख आढळतो. कौरव आणि पांडवांमधील वैर आणि त्यामुळे त्यांच्यामध्ये
महाभारताची कथा सुरुवात जय व्यक्तिपासून झाली ती म्हणजे शंतनूराजा कुरू साम्राज्याचा राज्य होता. शंतनू
राजाचे गंगादेवी (गंगा नदी ) वर प्रेम होते गंगा देवी प्रेमास होकार देते पण एक अटीवर, की शंतनू राज्य तिला
कधीही प्रश्न विचारणार नाही? मग शंतनू राजा ती अट मान्य करतो. शंतनू राजा गंगा देवी सोबत लग्न करतात. गंगा
राजाला सर्व सुख देते परंतु, तिला मूल झाल्यावर मात्र ते नदीत सोडून देते. शंतनू तीला अडवू शकत नाही . शंतनू
राजाला याचे खूप वाईट वाटायचे. पण असे सात वेळा झाल्यावर आठव्या मुलाच्या वेळी मात्र तो तिला विचारतो.
तेव्हा गंगा त्याला सांगते, की स्वर्गात असताना तिला व सप्त वसुंना पृथ्वीवर जन्म घेण्याचा शाप मिळाला होता.
तेव्हा वसुंनी गंगेला सांगितले की आम्ही तुझ्या पोटी जन्माला येऊ तू आम्हाला लगेच मुक्ती दे. म्हणून गंगेने ती मूल
जन्मतच नदीत सोडली . पण आता या मुलाला आता मात्र वाढवावे लागेल. राजाने तिला अडवले म्हणून गंगा त्याला
सोडून जाते व सोबत आठव्या वासुला घेऊन जाते आणि योग्य वय झाल्यावर शंतनू राजाकडे सोडते व राजाला
सोडून निघून जाते. तो पुत्र म्हणजेच गंगापुत्र "भीष्म " (देवव्रत ) होते.
गंगा निघून गेल्यावर नंतर एका धीवराच्या म्हणजे कोळ्याच्या मुलीशी शंतनूने लग्न केले. तिचे नाव होते सत्यवती. त्या
धीवराने शंतनुला एक अट केली ती म्हणजे सत्यवतीच्या पुत्रालाच राजपद मिळाले पाहिजे व राजाने ती अट मान्य
केली. ह्या अटीला देवव्रताने (भीष्म ) अनुमति दिली आणि मी जेष्ठ पुत्र असून देखील राजपद घेणार नाही. जन्मभर
ब्रम्हचारी, अविवाहित राहीन अशी कठोर प्रतिज्ञा केली.
ती धीवरकन्या सत्यवती या लग्नापूर्वी कुमारी असून देखील माता झाली होती. ती नौका चालवीत असताना पराशर
मुनींशी तिची नौकेत गाठ पडली. दोघांचे प्रेम जमले. तिला पराशर मुनींपासून कृष्णद्वैपायन व्यास हा पुत्र यमुनेच्या
एका बेटावर झाला. हाच महाभारतकार व्यास होय. पांडू व धृतराष्ट्र यांचा जन्म नियोगविधीने अंबालिका व अंबिका
ह्या विचित्रवीर्य पत्नीपासून झाला. धृतराष्ट्र जन्मतच अंध असल्यामुळे त्याला राजपद मिळाले नाही. पांडू हा
युद्धविद्याणीपुन म्हणून हस्तिनापूरच्या राजसिंहासनावर भीष्म यांनी त्याची स्थापना केली. धृतराष्ट्र, पांडू व विदुर या
तिघांचे ही शिक्षण झाले व विवाह ही झाले. धृतराष्ट्राचा विवाह गांधारीशी झाला. आपला पती अंध असे समजताच
तिने आपल्या डोळ्यावर कायमची पट्टी बांधली. पांडुचा विवाह कुंती व माद्री यांच्याशी झाला.
महाभारताच्या "भीष्मपर्वा"मध्ये श्रीकृष्णाने अर्जुनाला दिलेला भगवद्गीता उपदेश हा महाभारताचा एक महत्त्वाचा
भाग आहे.
यात जीवनाचे तत्त्वज्ञान, कर्म, भक्ती, योग याबद्दल सखोल मार्गदर्शन केले आहे.
महाभारत केवळ युद्धकथा नसून, त्यात धर्म, नीतिमत्ता, कर्तव्य, दैवी हस्तक्षेप, जीवन-मरणाचे तत्त्वज्ञान यांचा
समावेश आहे. हे भारतातील सांस्कृतिक, धार्मिक आणि सामाजिक जीवनावर आजही प्रभाव टाकते.
पांडू राजा एक शापित राजा होते. एक वेळेस, पांडूने एका ऋषीला शिकार करताना मारले होते, ज्यामुळे त्याला
शाप मिळाला. त्या शापामुळे पांडूला संतान उत्पन्न होण्याचा योग नाही.
पांडू आणि कुन्ती हताश झाले होते, म्हणून कुन्तीने एक विशेष मंत्र शिकला होता. त्या मंत्राद्वारे, कुन्ती देवतेला
आह्वान करून संतती प्राप्त करू शकत होती. कुन्तीने या मंत्राचा वापर करून विविध देवतेला आह्वान केले.
धर्मराज युधिष्ठिर जन्मकथा
जन् युधिष्ठिराचा जन्म पांडवांच्या आई कांची कुंतीकडून झाला. कुंतीला भगवान सूर्यदेवाच्या आशीर्वादाने
युधिष्ठिरचा जन्म झाला. युधिष्ठिराला "धर्मराज" म्हणून ओळखले जाते कारण त्याच्या व्यक्तिमत्त्वात धर्माचे आणि
न्यायाचे पालन करणारा गुण होता.
युधिष्ठिर खूप परिपूर्ण राजा होता, जो केवळ बाह्य सामर्थ्यावर नाही, तर अंतर्गत आणि नैतिक गुणांवर
विश्वास ठेवत होता. त्याच्या राज्यात धर्म आणि न्याय प्रचलित होते.
महाभारताच्या युद्धानंतर, युधिष्ठिराने पांडवांचे राज्य आणि धृतराष्ट्राचे राज्य घेतले. त्याने आपल्या
राज्याचा प्रसार करण्यासाठी आणि लोकांच्या हितासाठी अनेक योजना आखल्या.
युधिष्ठिर हे सत्याचे पालन करणारे होते. एक प्रसंग आहे जिथे युधिष्ठिराला द्रौपदीच्या
अपमानासारख्या कठोर प्रसंगाचा सामना करावा लागला, पण त्याने कधीही सत्यावर समझोता केला नाही.
युधिष्ठिराच्या जीवनात द्रौपदी आणि अन्य पांडवांचे संबंध महत्त्वाचे आहेत. द्रौपदीच्या धैर्याने
आणि त्याच्या धर्मनिष्ठतेने त्याच्या निर्णयांना प्रगल्भतेची दिशा दिली. तसेच, महाभारताच्या युद्धानंतर युधिष्ठिराने
'स्वर्गारोहण' केला, जेव्हा तो आणि पांडवांनी राज्य त्यागून वनप्रस्थ म्हणून हिमालयावर चढले.
युधिष्ठिराचे जीवन सत्य, धर्म, आणि न्याय यावर आधारित होते. त्याने सदैव धर्माचे पालन केले
आणि आपले कर्तव्य पार पाडले. त्याच्या जीवनातील सर्वात महत्त्वाचा तत्वज्ञान हेच होते की प्रत्येकाच्या जीवनात
सत्य आणि धर्म प्रगट होईल, तरीही ते नेहमी कठीण असतात.
युधिष्ठिराच्या जन्माची कथा महाभारताच्या सर्व घटनांमध्ये आदर्श उदाहरण म्हणून पाहिली जाते, कारण त्याच्या
जीवनाची उद्दिष्टे सत्य, धर्म आणि न्यायावर आधारित होती.
भीमाची जन्मकथा
भीमाचा जन्म कांची कुंती आणि वायुदेवाच्या आशीर्वादाने झाला. कुंतीला भगवान सूर्यदेवाने वचन दिल्यानंतर
तिने वायुदेवाशी संवाद साधला आणि त्यातून भीमाचा जन्म झाला. म्हणूनच भीमाला "वायुपुत्र" असंही म्हटलं जातं.
भीमाची शारीरिक ताकद अत्यंत प्रचंड होती. त्याला एक अप्रतिम योद्धा आणि भयंकर बलशाली
लढाऊ मानले जात होते. त्याच्या शारीरिक शक्तीमुळे तो नेहमीच कौरवांसमोर एक मोठा धोका ठरत होता. त्याने
अनेक वेळा कौरवांच्या शसत्र शक्तीला पराभूत केले.
महाभारताच्या युद्धात भीमाने अनेक कौरवांचा वध केला, विशेषतः त्याने दुर्योधनासारख्या कौरव
नेता आणि कौरव सैन्यातील शक्तिशाली योद्धे मारले. त्याच्या हातून धृतराष्ट्रांचा पुतण्या दु:शासनाचा वध करण्यात
आला, ज्याने द्रौपदीचा अपमान केला होता.
भीम आणि दुर्योधन यांच्यातील अंतिम लढाई ऐतिहासिक आणि अत्यंत महत्त्वाची होती.
भीमाने दुर्योधनाच्या जांघांवर काठीने प्रहार केला आणि त्याला पराभूत केले.
जितके भीम सामर्थ्यवान होते, तितके त्याचं हृदय देखील मोठं होतं. युद्धाच्या
मध्यात तो नेहमी आपल्या कुटुंबाच्या आणि कर्तव्याच्या प्रति निष्ठावान होता. तो आपल्या परिवारातील लोकांचे
रक्षण करणे आणि धर्माचे पालन करणे ह्या गोष्टी महत्त्वाने घेत होता.
द्रौपदीच्या अपमानानंतर, भीमाने शपथ घेतली होती की, तो दु:शासनाला योग्य
शिक्षा देईल. युद्धाच्या वेळी त्याने दु:शासनाचा वध करून द्रौपदीचा बदला घेतला.
भीम हे केवळ एक बलवान योद्धा नव्हे, तर एक शूर आणि निष्ठावान व्यक्तिमत्त्व होते. त्याचा त्याच्या कुटुंबातील
सदस्यांवर प्रेम आणि त्याची लढण्याची धाडसाची भावना त्याला एक प्रेरणादायक पात्र बनवते. महाभारताच्या
युद्धाच्या वेळी त्याच्या अत्याधीक ताकदीने आणि शौर्याने तो एक महत्वपूर्ण योद्धा बनला.
अर्जुनाची जन्म कथा :
कुन्तीने भगवान इंद्राला आह्वान केले, ज्यामुळे इंद्र देवतेने तिला एक पुत्र देण्याचे वचन दिले. इंद्र देवतेच्या
आशीर्वादाने, कुन्तीला एक विशेष वीर आणि धनुर्धारी पुत्र मिळाला, ज्याचं नाव अर्जुन ठेवण्यात आलं. अर्जुन हा
एक अत्यंत शूर योद्धा, धर्मपालक आणि युद्धशास्त्रात निपुण असा होता. अर्जुनाच्या जन्माने पांडवांच्या कुटुंबाला
एका महान योद्ध्याचा वंशप्रसूती मिळाली, जो महाभारताच्या युद्धात एक निर्णायक भूमिका बजावणार होता.
अर्जुनाच्या जन्माचा महत्त्व हा त्याच्या युद्धकौशल्यातच नव्हे, तर त्याच्या धर्मनिष्ठेतील आणि त्याच्या
कर्तव्यपालनातील असलेल्या उच्च मूल्यांमध्ये होता. अर्जुनाचा जन्म एका विशेष उद्देश्याने झाला होता आणि तो
महाभारताच्या महायुद्धात नायक म्हणून ओळखला गेला. अर्जुनाला "इंद्रपुत्र" म्हणूनही ओळखले जाते.
अर्जुनाच्या सर्वांत प्रमुख गुणांमध्ये त्याचे धनुर्विद्येतील कौशल्य आणि युद्धातील प्रावीण्य
आहे. त्याने आपल्या शस्त्रविद्या आणि धनुष्याच्या कलेत एक अद्वितीय कौशल्य साधले होते, आणि यामुळेच त्याला
एक महान योद्धा मानले जाते.
कृष्णाचे मार्गदर्शन
अर्जुनाचे जीवन सर्वाधिक निर्णायक क्षण तेव्हा आले जेव्हा त्याला भगवान श्रीकृष्णाचे मार्गदर्शन
मिळाले. कुरुक्षेत्राच्या युद्धाच्या आरंभापूर्वी, अर्जुनाला युद्धाची तात्त्विक आणि नैतिक दृष्टी लागली होती. तो युद्धावर
जाण्यासाठी तयार नव्हता, कारण त्याला आपल्या नातेवाईकांशी लढण्याचा क्लेश होता. त्यावेळी श्रीकृष्णाने त्याला
भगवद्गीताचे उपदेश दिले, ज्यात त्याला कर्म, धर्म, आत्मा, आणि जीवनाच्या अर्थाचे स्पष्ट स्पष्टीकरण मिळाले.
कुरुक्षेत्र युद्धातील भूमिका: अर्जुन महाभारताच्या युद्धात पांडवांच्या प्रमुख योद्ध्यांपैकी एक होता. त्याने युद्धाच्या
सुरुवातीला भीष्म पितामह, दुर्योधन, कर्ण यांसारख्या बलाढ्य शत्रूंना तडाखे दिले. त्याने भगवान श्रीकृष्णाच्या
रथावर बसून युद्धाची धुरी घेतली आणि आपल्या शौर्याचा ठसा सोडला.
अर्जुनाच्या जीवनातील एक अत्यंत महत्त्वाचा प्रसंग म्हणजे त्याचा कर्णाशी द्वंद्वयुद्ध. कर्ण हा
अर्जुनाचा एक महान शत्रू होता, जो महाभारताच्या युद्धातील एक अत्यंत बलशाली योद्धा होता. अर्जुनाने कर्णाला
युद्धात पराभूत केले आणि त्याची प्रतिष्ठा त्याला मिळाली. अर्जुनाचा जीवनातील आणखी एक महत्त्वाचा क्षण म्हणजे
त्याने त्याच्या कुटुंबाच्या आणि पांडवांच्या अधिकारासाठी युद्ध केले आणि विजय प्राप्त केला. युद्धानंतर, अर्जुन
आणि इतर पांडवांनी एकत्र मिळून राज्याची प्राप्ती केली.
अर्जुन नेहमीच धर्म आणि नीतिमूल्यांमध्ये विश्वास ठेवणारा होता. त्याच्या जीवनातील
संघर्षांचा मुख्य हेतू तो धर्माचे पालन करणे आणि आपल्या कुटुंबाचे रक्षण करणे होता. त्याच्या कर्मात तो नेहमीच
सत्य, न्याय, आणि धर्माचे पालन करत होता.
अर्जुन एक प्रेरणादायक व्यक्तिमत्त्व होते. त्याचा संघर्ष केवळ शारीरिक युद्धासाठी नव्हता, तर त्याच्या
अंतःकरणातील नैतिक आणि तात्त्विक लढाई देखील होती. भगवान श्रीकृष्णाच्या मार्गदर्शनाने त्याने आपली कर्तव्ये
योग्यरित्या पार केली आणि त्याच्या संघर्षाच्या मार्गावरून जीवनाचे मोठे धडे घेतले
नकुल जन्म कथा
नकुलाचा जन्म पांडव राजा पांडू आणि त्याची पत्नी माद्री यांच्याकडून झाला. पांडूचा शाप असल्यामुळे त्याला
स्वतःची संतती होऊ शकत नव्हती. पांडूच्या कुटुंबातील संतान प्राप्त करण्याचा मार्ग म्हणजे कुन्तीने देवतेला
आह्वान करण्याचा मंत्र शिकला होता. त्या मंत्राद्वारे कुन्तीला देवतेची संतान मिळवता येत होती.
कुन्तीने इंद्र, वायु आणि अग्नी या प्रमुख देवतेला आह्वान केले होते आणि त्यांना संतती मिळवण्याचा आशीर्वाद
मिळवला होता. इंद्राच्या आशीर्वादाने अर्जुनाचा जन्म झाला, वायुच्या आशीर्वादाने भीमाचा जन्म झाला, आणि
अग्नीच्या आशीर्वादाने युधिष्ठिराचा जन्म झाला.
पण माद्रीला सुद्धा संतती हवी होती. माद्रीला देखील कुन्तीप्रमाणे एक मंत्र मिळाला होता ज्यामुळे ती आपल्या
इच्छेनुसार संतती प्राप्त करू शकली. माद्रीने या मंत्राचा वापर करून अश्विनी कुमारांना आह्वान केले. अश्विनी
कुमार हे दोन द्विभुज देवता होते, यांना चिरंजीव आणि अत्यंत आरोग्यदायी म्हणून ओळखले जात होते.
अश्विनी कुमारांच्या आशीर्वादाने माद्रीला दोन पुत्र मिळाले, एक नकुल आणि दुसरा सहदेव. नकुल आणि सहदेव हे
एकाच वेळी जन्मले होते, आणि ते जुळे भाऊ होते. नकुलाचा जन्म अगदी सौंदर्य, वीरता आणि कौशल्याची मूर्ती
मानला जातो.
नकुल आणि सहदेव ह्या पांडवांमध्ये एक महत्त्वपूर्ण भूमिका पार करत होते, आणि ते दोघेही महाभारताच्या युद्धात
शौर्य आणि पराक्रम दाखवण्यासाठी प्रसिद्ध होते.
नकुल हा अत्यंत सुंदर, बलशाली आणि शौर्यसंपन्न योद्धा होता. त्याच्याकडे शस्त्रास्त्रातील प्रावीणता होती, आणि तो
आपल्या इतर पांडवांच्या तुलनेत सौंदर्याने देखील एक आगळा होता. नकुलाचा जन्म देवतेच्या आशीर्वादाने झाला
होता आणि त्याच्यामुळे पांडवांचे कुटुंब एका प्रबळ योद्ध्याने भरले गेले.
नकुल महाभारतातील पांडवांतील चौथा भाऊ होता आणि तो अत्यंत सुंदर आणि सक्षम व्यक्तिमत्त्वाचा होता.
नकुलाचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचा सौंदर्य, शारीरिक बल, आणि घोड्यांची देखभाल करण्यामध्ये असलेला
अपूर्व कौशल्य. त्याला "अश्वपती" (घोड्यांचा स्वामी) म्हणूनही ओळखले जाते, कारण त्याला घोड्यांची काळजी घेणे
आणि त्यांचे प्रशिक्षण देणे खूप आवडत होते.
नकुलाला अत्यंत सुंदर आणि आकर्षक चेहरा होता, जो त्याच्या सौंदर्याची विशेषतः
ओळख होती. त्याचे शारीरिक बल देखील खूप जबरदस्त होते, आणि त्याला एक प्रगल्भ योद्धा म्हणूनही मानले
जात होते. त्याच्या लढाईत तो नेहमीच दक्ष आणि शौर्यशील असायचा.
नकुलाचे कौशल्य घोड्यांची देखभाल करण्यात खूप विशेष होते. त्याला घोड्यांचे प्रशिक्षण, काळजी
घेणे आणि त्यांचे पालन करणारा एक आदर्श मानला जात होता. पांडवांच्या सैन्यात त्याची भूमिका घोड्यांच्या
देखभालीत अतिशय महत्त्वाची होती.
नकुल महाभारत युद्धाच्या वेळी पांडवांच्या सैन्याचा भाग होता. त्याने युद्धात महत्वाच्या
शत्रूंविरुद्ध युद्ध केले, आणि त्याच्या लढायांच्या शौर्यामुळे त्याने आपल्या कुटुंबाच्या विजयात मोलाचा सहभाग
घेतला. त्याच्या युद्धातील योगदानाचे महत्त्व मोठे होते, पण त्याचा प्रमुख लक्ष असलेला क्षेत्र म्हणजे लढाईतील
उत्कृष्ट शौर्य आणि कौशल्य.
नकुल एक अत्यंत नैतिक आणि धर्मनिष्ठ व्यक्तिमत्त्व होते. त्याने आपले कर्तव्य आणि
कुटुंबाच्या हितासाठी त्याचे सर्व कार्य केले. त्याचे जीवन सदैव नीतिमूल्यांवर आधारित होते.
नकुल आणि सहदेव हे दोघे भाऊ एकमेकांच्या खूप जवळ होते. सहदेवाच्या तुलनेत नकुल
जास्त शारीरिक दृष्ट्या बलवान होता, परंतु दोघेही परिपूर्ण योद्धे होते. दोघांची एकता आणि त्यांची परिपूर्ण लढाई
युद्धात फार महत्त्वाची ठरली.
नकुल हे एक अत्यंत उत्कृष्ट योद्धा, सौंदर्यप्रेमी, आणि कार्यतत्पर व्यक्तिमत्त्व होते. त्याचे व्यक्तिमत्त्व त्याच्या शौर्य,
सौंदर्य आणि घोड्यांच्या क्षेत्रातील कौशल्यामुळे महाभारताच्या युद्धातील एक महत्वपूर्ण घटक बनले.
सहदेव जन्म कथा
पांडवांचा पिता राजा पांडू आणि त्याची पत्नी माद्री यांना संतान होण्याचा आशीर्वाद नाही होता, कारण पांडूने एक
ऋषीला शिकार करताना मारले होते, ज्यामुळे त्याला शाप मिळाला होता. पांडूला शाप होता की तो कधीही संतान
प्राप्त करू शकत नाही.
पांडूच्या कुटुंबातील संतान प्राप्त करण्याचा मार्ग म्हणजे कुन्तीने देवतेला आह्वान करण्याचा मंत्र शिकला होता.
तसेच, माद्रीला देखील या मंत्राचा उपयोग करून संतान मिळवण्याचा आशीर्वाद प्राप्त झाला होता.
कुन्तीने इंद्र, वायु आणि अग्नी या देवतेला आह्वान करून अर्जुन, भीम आणि युधिष्ठिर यांचा जन्म केला. माद्रीने
अश्विनी कुमारांना आह्वान करून दोन पुत्र मिळवले—नकुल आणि सहदेव. अश्विनी कुमार हे दोन दिव्य चिकित्सक
देवते होते आणि त्यांच्या आशीर्वादाने माद्रीला दोन अत्यंत सुंदर, बलशाली आणि पराक्रमी पुत्र मिळाले, एक नकुल
आणि दुसरा सहदेव.
सहदेव आणि नकुल हे जुळे बंधू होते. सहदेव हा देखील महाभारत युद्धात अत्यंत शौर्यवान योद्धा म्हणून प्रसिद्ध
होता. त्याला घोड्यांची काळजी घेणारा आणि घोडेस्वारांची कला शिकलेला एक पात्र म्हणून देखील ओळखले जाते.
सहदेवाचे कौशल युद्ध आणि चतुराईमध्ये प्रगल्भ होते, आणि त्याला भविष्यकाळाचे ज्ञान देखील होते.
सहदेवाच्या जीवनातील महत्त्व सहदेवाचा जन्म महाभारताच्या पांडव कुटुंबातील एक महत्त्वपूर्ण घटना आहे.
सहदेवाचा जन्म देखील इंद्र, वायु आणि अश्विनी कुमारांपासून प्राप्त आशीर्वादाचा परिणाम आहे. नकुल
महाभारतातील पांडवांतील चौथा भाऊ होता आणि तो अत्यंत सुंदर आणि सक्षम व्यक्तिमत्त्वाचा होता.
सहदेव ह्या पांडवांपैकी एक अत्यंत समर्पित आणि शौर्यवान योद्धा होता. त्याचे जीवन कर्तव्य, धर्म आणि न्याय यांच्या
पालनासाठी ओळखले जाते. महाभारताच्या युद्धात तो आपल्या इतर पांडवांसोबत वीरतेने लढला आणि त्याचे
योगदान महत्त्वपूर्ण होते.
सहदेव महाभारतामधील पांडवांतील पाचवा आणि सर्वात लहान भाऊ होता. सहदेवाला त्याच्या ज्ञान आणि
शांतीच्या स्वभावासाठी ओळखले जाते. त्याचे व्यक्तिमत्त्व शांतीप्रिय, शहाणपणाने परिपूर्ण आणि अत्यंत शुद्ध होते.
सहदेवासंबंधी महाभारतातील काही महत्त्वाचे पैलू आहेत, जे त्याला इतर पांडवांपेक्षा वेगळे करतात.
ज्ञान आणि भविष्यवेध: सहदेवाला विशेषतः भविष्याचा वेध घेण्याची आणि घटनांचे अनुमान करण्याची अपूर्व क्षमता
होती. तो एक अत्यंत शहाणा आणि बौद्धिक दृष्ट्या परिपूर्ण व्यक्तिमत्त्व होता. त्याच्या या कौशल्यामुळे त्याला
अनेक वेळा महाभारताच्या घटनांचे अचूक भाकीत दिले.
सहदेवाने युद्धात महत्त्वाची भूमिका बजावली. तो एक सक्षम योद्धा होता, आणि त्याने
अनेक लढायांमध्ये भाग घेतला. त्याचा सहभाग आणि योगदान महाभारताच्या युद्धात लक्षणीय होता, पण त्याची
भूमिका तुलनेने कमी चर्चिली गेली. त्याचे युद्ध कौशल्य इतर पांडवांच्या तुलनेत कमी पण प्रभावी होते.
सहदेव हा एक शुद्ध हृदयाचा व्यक्तिमत्त्व होता. त्याच्या जीवनातील महत्त्वाचे गुण म्हणजे
त्याचा विश्वास सत्यावर, धर्मावर आणि नैतिकतेवर होता. युद्धाच्या वेळी तो नेहमीच सत्य आणि न्यायाचे पालन करत
असे. त्याचे जीवन शुद्ध, नीतिमूल्यांच्या पालनाचे होते.
सहदेव आणि नकुल यांचे नातं अत्यंत मजबूत होते, आणि ते एकमेकांच्या संगी होते. त्यांच्या
दोघांचा परिपूर्ण समज आणि एकमेकांबद्दलचा आदर महाभारताच्या कथेतील एक महत्त्वाचा भाग होता.
: महाभारताच्या शेवटी, पांडवांनी स्वर्गारोहण करण्याचा निर्णय घेतला. सहदेव देखील त्या प्रवासाचा भाग
होता. या प्रवासात, सहदेव त्याच्या अन्य पांडव बंधूंशी सोबत स्वर्गाची दिशा पकडतो.
सहदेव एक अत्यंत शांतीप्रिय, विवेकशील आणि धर्मनिष्ठ व्यक्तिमत्त्व होता. त्याला असलेली भविष्यदृष्टी आणि
त्याच्या शांत, सौम्य स्वभावाने त्याला महाभारतात एक खास स्थान दिले. त्याचे जीवन त्याच्या शहाणपणाच्या आणि
ज्ञानाच्या गुणवत्तेचे प्रतीक होते.
त्याच्यावर असलेल्या कष्टाने आणि त्याच्या समर्पणाने तो एक आदर्श पात्र ठरला.
कौरव:
कौरव हे धृतराष्ट्र आणि गांधारी यांच्या पिढीतील एकशे पंधरा बंधू होते, परंतु त्यापैकी प्रमुख होते दुर्योधन आणि
दुशासन. कौरवांचा मुख्य वाईट कर्ता दुर्योधन होता, जो पांडवांचा कट्टर शत्रू होता. त्याला राजसत्तेची महत्त्वाकांक्षा
होती आणि त्याने पांडवांना राज्याच्या विभाजनामुळे जणू धाडले होते.
दुर्योधनाची जीवन कथा
दुर्योधन महाभारताचा एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि विवादास्पद पात्र आहे. तो कौरवांचा प्रधान होता आणि धृतराष्ट्र
आणि गांधारी यांचा पहिला मुलगा होता. दुर्योधनाच्या व्यक्तिमत्त्वामध्ये शौर्य, गर्व, अहंकार आणि कौरवांच्या
परिवारातील सर्व अधिकारांचा निर्धार केला गेला. त्याच्या कथेतील संघर्ष, तत्त्वज्ञान आणि निर्णय महाभारताच्या
युद्धाला महत्त्वपूर्ण वळण देतात.
दुर्योधनाचा जन्म धृतराष्ट्र आणि गांधारी यांना झाला. धृतराष्ट्र जन्मतः अंध होते आणि गांधारीच्या इच्छेने तीने आपल्या
डोळ्यांना पट्टी बांधली होती, त्यामुळे दोघेही अंध होते. दुर्योधनाचा जन्म सर्व कौरवांमध्ये अग्रगण्य म्हणून झाला
आणि त्याला जन्मतःच राजघराण्याचा वारसा प्राप्त झाला.
दुर्योधनाला वयात येताना युद्धकला, राजनीति आणि राज्यकारभाराच्या बाबतीत उत्कृष्ट प्रशिक्षण मिळाले. त्याला
महारथी बनण्यासाठी वचन दिले गेले होते. तसेच, दुर्योधनाचा मुख्य गुरु कृष्ण यांचा शत्रू असला तरी, त्याला युद्धाचे
प्रशिक्षण द्रोनाचार्य यांच्याकडून मिळाले.
दुर्योधनाचे व्यक्तिमत्त्व अत्यंत अहंकारी आणि महत्वकांक्षी होते. तो कौरवांच्या राजगादीचा अधिकार ठेवू इच्छीत
होता, आणि त्याला कधीच आपल्या भाऊ आणि पांडवांशी सामंजस्य साधायचं नव्हतं. तो पांडवांपासून
एकापाठोपाठ शत्रू ठरला.
दुर्योधनच्या जीवनातील एक अत्यंत वादग्रस्त आणि महत्वाचा प्रसंग म्हणजे द्रौपदीचा अपमान
. कौरवांच्या सभेमध्ये पांडवांची जुगार खेळण्यात पराभव झाला होता, आणि द्रौपदीला त्यांनी सभेत अपमानित केलं.
दुर्योधन आणि त्याचा मामा शकुनि यांचा हा कट पांडवांना आपल्या सामर्थ्यापासून दूर करायला होता.
महाभारताच्या मुख्य घटकांमध्ये दुर्योधन आणि पांडवांचा युद्ध अत्यंत निर्णायक ठरला. युद्धाच्या
तयारीत, दुर्योधनाने भीष्म पितामह, द्रोनाचार्य, कर्ण, आणि इतर बलाढ्य योद्ध्यांवर विश्वास ठेवला. त्याला
महायुद्धात पांडवांना पराभूत करण्याची पूर्ण आशा होती, पण त्याचे चुकलेले निर्णय आणि अत्यधिक गर्व यामुळे
त्याचा पराभव झाला.
दुर्योधन आणि कर्ण यांच्यात एक दृढ आणि विश्वासपूर्ण संबंध होता. कर्ण हे
दुर्योधनाचे एक विश्वासू मित्र होते, आणि युद्धात त्याने दुर्योधनासाठी सत्त्व समर्पित केले. कर्णाच्या मदतीनेच
दुर्योधनाला शक्ती आणि समर्थता मिळाली होती, पण कर्णाचा त्याग आणि मृत्यू दुर्योधनासाठी मोठा धक्का ठरला.
युद्धाच्या शेवटी, दुर्योधनाचा सामना अर्जुनाशी आणि त्याच्या पांडव बंधूंशी झाला. दुर्योधन, जो
शारीरिकदृष्ट्या अत्यंत बलवान होता, शेवटी अर्जुनाच्या रथाच्या टाचेसमोर सापडला. त्याचे शारीरिक पराभव नंतर
त्याने अर्जुनाच्या तंत्राच्या ठरावाच्या मदतीने तो नदीनंतर मात दिला.
दुर्योधनाचा मृत्यू: दुर्योधनाचा मृत्यू महाभारताच्या युद्धाच्या अखेरीस झाला. तो पराभूत होऊन उचलून घेतला गेला,
आणि तो शेवटी नदीनंतर एका शृंगाच्या कुंडांत हरला. त्याची प्रेत यथासंवत बिंदासंद्रक ठरली.
दुर्योधन हा महाभारताचा एक अत्यंत महत्त्वाचा शत्रू होता, ज्याचा विचार, निर्णय आणि अहंकार युद्धाच्या घटनांना
वळण देत होता. त्याला सामर्थ्य प्राप्त होत असताना, त्याचे मनोबल आणि घृणा शेवटी पांडवांशी पराभूत झाले.
दुर्योधनाच्या कहाणीतील शिक्षण हे आहे की अहंकार, अत्यधिक गर्व आणि एकलव्याच्या निर्णयामुळे मोठ्या
नुकसानाची स्थिती निर्माण होऊ शकते.
दुशासन: दुर्योधनाचा भाऊ दुशासन हा देखील पांडवांचा शत्रू होता. त्याने द्रुपदीला रौद्र वर्तनात अडचणीत आणले
आणि ती सर्वदलीन केली होती. इतर कौरव बंधू देखील महत्त्वपूर्ण होते, पण दुर्योधन आणि दुशासन हे मुख्य
विरोधक होते.
पांडवांचा संघर्ष:
महाभारताच्या युद्धाची मुख्य कारणे म्हणजे कौरव आणि पांडव यांच्यातील वर्चस्वाची लढाई, त्यामध्ये दुर्योधन आणि
त्याचे कौरव बंधू पांडवांना राज्य देण्यास तयार नव्हते. या युद्धात पांडवांनी श्रीकृष्णाच्या मदतीने विजय मिळवला.
युद्धानंतर पांडवांनी आपला राज्य हक्क मिळवला, पण शेवटी त्यांनी राजकारणाच्या उंचीवरून सन्यास घेतला
आणि हिमालयाच्या पर्वतीय प्रदेशात प्रवेश केला.
महाभारताची कथा केवळ युद्धाच्या घटनांवर नाही, तर त्यामध्ये धार्मिक, सामाजिक, नैतिक, आणि मानसिक
संघर्षांचे युधिष्ठिर हे महाभारतातील पांडवांतील सर्वात मोठे आणि प्रमुख पात्र आहे. त्याचा जन्म कौरवांच्या
चिरंजीवाचे शत्रू असलेल्या पांडवांच्या वंशात झाला. युधिष्ठिराला धर्मराज म्हणूनही ओळखले जाते कारण त्याच्यात
सत्य, न्याय आणि धर्म यांची प्रगती होती. त्याची जीवनशैली सत्य आणि धर्मावर आधारित होती, आणि तो नेहमीच
लोकांच्या कल्याणासाठी कार्यरत होता.
द्रौपदी
महाभारतामधील एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि प्रभावशाली पात्र आहे. ती पांडवांची पत्नी, अर्जुनाची पतिव्रता, आणि
महाभारताच्या कथेतील एक महान महिला नायक आहे. तिच्या जीवनातील घटनांमुळे महाभारतातील युद्धाचा
परिणाम आणि पांडवांच्या जीवनाचे वळण बदलले.
द्रौपदीचा जन्म अत्यंत अद्भुत होता. ती एक जिवंत कन्या म्हणून आगाच्या वेदीपासून उगम पावली. तिच्या जन्माची
कथा वेदव्यास आणि द्रुपद यांच्या योगाने जुडी आहे. द्रुपद राजा (द्रौपदीचे वडील) एका यज्ञाच्या वेळी भगवान
शिवला प्रसन्न करण्यासाठी यज्ञ केला होता, ज्यामुळे द्रौपदीचा जन्म झाला. तिचा जन्म जणू एक दिव्य वरदान होता
आणि म्हणूनच तिचे आयुष्य अत्यंत महान झाले.
द्रौपदी आणि पांडव:
.jfif)
द्रौपदीची कथा पांडवांशी घटित असलेल्या घटनांशी जोडलेली आहे. ती पांडवांची एकमेव पत्नी होती, आणि तिच्या
जीवनात त्यांच्यासोबत अनेक संघर्ष होते.
स्वयंवर:
द्रौपदीच्या स्वयंवरात अर्जुनाने धनुर्विद्येतील आपल्या कौशल्याने तिला निवडले. स्वयंवरात अर्जुनाने तीव्र धनुष खेचून
मणक्यांमध्ये नेम साधला आणि द्रौपदीला आपल्या पती म्हणून स्वीकारले.
.jfif)
महाभारताच्या कथेतील एक मोठा वळण हा द्रौपदीचा पाच पांडवांशी विवाह असतो. यामुळे ती पाच पांडवांची पत्नी
झाली. हे एक थोडे अजब मानले जात असले तरी, द्रौपदीचे हृदय सर्व पांडवांसोबत एकरूप होते आणि तिने त्यांना
समानतेची भावना ठेवली.
द्रौपदीचे अपमान आणि पांडवांचे प्रतिशोध:
द्रौपदीच्या जीवनातील एक अत्यंत वेदनादायक घटनेचे कारण म्हणजे तिचा "चीरहरण". हा प्रसंग महाभारताच्या
महत्त्वाच्या टप्प्यातील एक अत्यंत घृणास्पद कृत्य होता. कौरव राजकुमार दुर्योधन आणि त्याच्या भाऊंनी द्रौपदीला
द्यूत सभेत अपमानित केले आणि तिच्या वस्त्राचा चीरहरण करण्याचा प्रपंच रचला. यावर श्री कृष्णाने
चमत्कारीकपणे द्रौपदीचे वस्त्र अनंत वाढवले आणि तिच्या अपमानाचा प्रतिशोध घेतला.
यामुळे द्रौपदीच्या जीवनावर मोठा ठसा बसला. याच घटनेमुळे पांडवांचा निर्धार दृढ झाला आणि त्यांनी
कौरवांविरुद्ध युद्ध सुरू केले.
द्रौपदीने धर्म, कर्तव्य आणि त्याग याचे प्रतीक म्हणून आपले जीवन घालवले. तिच्या मनात सदैव पांडवांची आणि
कुटुंबाची काळजी होती. ती एक आदर्श पतिव्रता आणि कर्तव्यपालक स्त्री होती. तिच्या आयुष्यात अनेक संकटे
होती, तरीही ती तिच्या कुटुंबासाठी एक दृढ आधार बनली.
द्रौपदी नेहमीच महाभारताच्या कथेतील मुख्य पात्र म्हणून महत्त्वाची ठरली. तिच्या हर्ष-विषादाचे, तिच्या अपमानाचे,
आणि तिच्या कुटुंबासाठी केलेल्या बलिदानाचे परिणाम महाभारताच्या युद्धात मोठ्या प्रमाणावर दिसून आले.
द्रौपदीच्या जीवनाच्या घटनांनी पांडवांना कौरवांविरुद्ध अंतिम विजय प्राप्त करण्यासाठी ठळकपणे प्रेरणा दिली.
द्रौपदीने तिच्या जीवनात सर्वच नैतिकतेचा आदर्श ठेवला. तिच्या प्रकटलेल्या वेदनांनी महाभारताच्या शिकवणीत
चांगल्या आणि वाईट गोष्टींची खरी परिभाषा दिली. युद्धात तिच्या शौर्याचा आणि यथार्थतेचा विचार करणारी अनेक
कथा आहेत, ज्या आजही प्रेरणा देतात.
पांडवांचा मृत्यू आणि स्वर्गारोहण:
पांडवांचा मृत्यू महाभारताच्या समारोपानंतर, त्यांचा जीवनातील अंतिम अध्याय म्हणून ओळखला जातो. पांडवांचे
मृत्यू आणि त्यांच्या जीवनाचे अंतिम रूप, म्हणजेच स्वर्गारोहण, हे महाभारताच्या कथा आणि तत्त्वज्ञानाचा
महत्त्वपूर्ण भाग आहे. पांडवांचा मृत्यू केवळ शारीरिक नाही, तर एक आध्यात्मिक यात्रा होती ज्यामध्ये त्यांनी आपले
सर्व कर्तव्ये आणि मानवतेचे पालन करून स्वर्ग गाठला.
महाभारताच्या युद्धानंतर, पांडवांनी हस्तिनापूरवर राज्य केले. पण, त्यांना लवकरच समजले की
त्यांचे जीवन एक क्षणिक आणि तात्पुरते आहे. राज्याच्या कार्यात संलग्न होऊन, पांडवांनी वैयक्तिक आणि धार्मिक
प्रवास सुरू केला. ते संन्यास घेऊन हिमालयाच्या पर्वत रांगेकडे गेले.
स्वर्गारोहण: पांडवांनी आपल्या राज्याची जबाबदारी राजकुमार परीक्षितकडे सोपवली आणि स्वर्गाच्या मार्गावर
निघाले. या प्रवासात ते एकमेकांशी संवाद साधत होते आणि शेवटी हिमालयाच्या उंच शिखरावर पोहोचले. याला
स्वर्गारोहण असे म्हणतात.
अर्जुन स्वर्गारोहणाच्या प्रवासात काही वेळासाठी वेगळा झाला होता. त्याला एका मोहिमेवर
भाग घ्यावा लागला, जो त्याच्या जीवनातील अंतिम भाग होता. अर्जुन, भगवान श्रीकृष्णाच्या मार्गदर्शनाने आणि
त्याच्या कर्मावर विश्वास ठेवून, स्वर्गारोहणाचा अनुभव घेतो.
युधिष्ठिर, द्रौपदी आणि इतर पांडवांची सोबत या स्वर्गारोहणाच्या यात्रेत होती. युधिष्ठिर हे
त्यांचे नेता होते, आणि त्यांना त्याच्या जीवनातील एक सर्वोत्तम मार्गदर्शन करणारे धर्माचे तत्त्व मिळाले.
पांडवांच्या स्वर्गारोहणाच्या दरम्यान, एक-एक करून सर्व पांडव आणि द्रौपदी मृत्यूमुखी पडले.
कथेप्रमाणे, युधिष्ठिर शेवटी एकटा उरल्यानंतर भगवान इंद्राने त्याला स्वर्गामध्ये प्रवेश देण्यासाठी आमंत्रित केले.
युधिष्ठिर आणि त्याचे कुटुंब केवळ शारीरिक मृत्यूपासून मुक्त झाले, पण त्यांच्या आत्म्यांचा शाश्वत समाधान
मिळवला.
पांडवांचा स्वर्गारोहण केवळ शारीरिक मृत्यू नव्हता, तर एक महान कार्याचे,
एक कर्मफलाचे अंतिम रूप होते. या अंतर्गत त्यांना त्यांच्या सत्यनिष्ठेची, कर्तव्याची आणि धार्मिकतेची योग्य सन्मान
मिळाला. युधिष्ठिर, भीम, अर्जुन, नकुल, सहदेव आणि द्रौपदी यांनी तेव्हा स्वर्ग गाठले.
पांडवांचा मृत्यू आणि स्वर्गारोहणाचा प्रसंग महाभारताच्या कथेचा अंतिम टप्पा आहे, जो त्याच्या शाश्वत तत्वज्ञानाच्या
आणि नैतिकतेच्या दृष्टीकोनातून जीवनाच्या शेवटी शांती आणि मुक्तता प्राप्त करण्याचा प्रतीक बनतो.
महाभारताचे शेवट अत्यंत दुःखदायक होते. युद्धाच्या शेवटी, पांडवांचा विजय झाला, पण या
विजयाची किंमत अत्यंत मोठी होती.
महाभारताचे युद्ध 18 दिवस चालले, आणि त्यामध्ये पांडवांचा विजय झाला. युद्धाच्या अखेरच्या दिवशी, कौरवांचा
प्रमुख दुर्योधन घायाळ झाला आणि त्याने आपल्या जीवनाची मागणी अर्जुनकडे केली. अर्जुनाने त्याला मदतीचा हात
देऊ केला, पण दुर्योधनाने त्याच्या शेवटच्या श्वासात पांडवांशी शरणागती घेतली नाही.
पांडवांचा विजय झाल्यावर, युधिष्ठिराला राज्यारोहणासाठी कुरुक्षेत्रातील सर्व लोकांनी मागणी केली. युधिष्ठिर
राज्याभिषेक करतो, आणि राज्यात शांतता आणि सुव्यवस्था स्थापण करते. त्याचबरोबर पांडवांनी धोरणात्मक
निर्णय घेतले.
युधिष्ठिर आणि त्याचे बंधू, तसेच त्यांच्या पत्नी द्रुपदीसह, काही काळानंतर राज्य सोडण्याचा निर्णय घेतात. हे सर्व
पांडव वयाच्या उत्तरार्धात होते, आणि त्यांना यशस्वीतेने त्यांची राजधर्माची परिपूर्णता दर्शवायची होती. त्यांनी
धर्मराजाच्या साक्षीने पर्वतारोहणाचा निर्णय घेतला.
पांडवांनी राज्य सोडून हिमालय पर्वताकडे व्रत घेतले. त्यांचा अंतिम प्रवास म्हणजे स्वर्गारोहण. हे एक प्रकारचे
आध्यात्मिक उन्नतीचे प्रतीक होते. त्यांचा ध्येय स्वर्गात जाणे आणि त्यांच्या संपूर्ण जीवनातील परिश्रम आणि कर्मांची
समाप्ती होणे हे होते.
युधिष्ठिर, भीम, अर्जुन, नकुल, सहदेव आणि द्रुपदी सर्वांनी पर्वतावर चढाई केली.
त्यांना एक-एक करून स्वर्गात प्रवेश मिळाला. सर्व पांडव आणि द्रुपदी स्वर्गाला पोहोचल्यावर, त्यांना त्यांच्या सर्व
कृत्यांचा यथायोग्य फल मिळाला.
युधिष्ठिर, जो धर्मराज म्हणून प्रसिद्ध होता, त्याला स्वर्गात स्थान मिळाले. त्याचा निर्णय सर्वात उत्तम आणि योग्य
होता.
धृतराष्ट्र आणि गांधारीचे अंतिम क्षण:
धृतराष्ट्र आणि गांधारी, जे कौरवांचे माता-पिता होते, त्यांचाही मृत्यू झाला. त्यांचा जीवनाचा शेवट अत्यंत दुःखद आणि
शांततापूर्ण होता. त्यांनी संन्यास घेतला आणि हिमालय कडे प्रवास केला, जिथे त्यांचा मृत्यू झाला.
महाभारताची शाश्वत शिकवण:
महाभारताचा शेवट हा आपल्याला जीवनातील तात्त्विक दृष्टी, कर्म, धर्म, आणि सत्य या सर्व बाबींना महत्त्व देण्याचा
संदेश देतो. पांडवांचा मार्ग हा योग्य मार्ग होता, पण त्यांना त्यांच्या विजयासाठी मोठे आघात सहन करावे लागले.
युद्धाच्या शेवटी, जीवनाच्या तात्त्विकतेवर प्रकाश पडतो की कर्म आणि धर्माच्या मार्गावर जाण्याची गरज असते.
महाभारताचा शेवट ही एक जीवनाच्या अंतिम सत्याची आणि आत्मविकसनाची कथा आहे.
“यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत ।
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम् ।।
परित्राणाय साधूनाम् विनाशाय च दुष्कृताम् ।
धर्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे ।।”
महाभारताची माहिती कशी वाटली नक्की कमेंट करून सांगा. gossips 360.com धन्यवाद.